Tam Lâm là tên ba làng: Phong Lâm, Văn Lâm, Trúc Lâm, tục gọi là ba làng Trắm, thuộc tổng Phan Xá, huyện Tứ Kỳ, phủ Hạ Hồng thời Lê.
Đình Tổ nghề giày da tại làng Văn Lâm, xã Hoàng Diệu, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương hiện nay.
Tam Lâm chính là quê hương của nghề giày da truyền thống nổi tiếng Việt Nam có từ cách đây hơn 500 năm. Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đến nay, làng thuộc xã Hoàng Diệu, huyện Gia Lộc.
Khởi nghiệp dày dép đây là các tổ chức sư: Phạm Quý Công tự Đức Chính, Nguyễn Quý Công tự Sĩ Bân, Phạm Quý Công tự Thuần Chính và Tiến sĩ Nguyễn Thời Trung cùng ở Tam Lâm (nay thuộc xã Hoàng Diệu, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương).
Theo lịch sử truyền lại, ba vị tổ sư và Tiến sĩ Nguyễn Thời Trung cùng sinh vào thời đại nhà Lê Trung Hưng, đều có dòng dõi quý tộc, thiên tư rất thông minh. Nguyễn Thời Trung người làng Phong Lâm. Năm 45 tuổi ông đỗ đệ tam giáp đồng tiến sĩ, khoa Ất Sửu niên hiệu Thuần Phúc năm tư (1565), triều nhà Mạc, làm quan đến chức Thừa chính sứ (theo “Tiến sĩ nho họ Hải Dương” xuất bản năm 1999).
Năm 1560, Tiến sĩ Nguyễn Thời Trung được vua Lê Thánh Tôn cử đi sứ sang nhà Minh bên Trung Quốc. Đây là nhân cơ hội, ba vị tổ sư đã làm sớ xin nhà vua cho cùng đi tòng sứ với Tiến sĩ Nguyễn Thời Trung để tìm hiểu, học hỏi công nghệ làm giày da về nước truyền dạy cho dân và được nhà vua chấp nhận. .
Sau nhiều ngày vất vả, các bạn tới Bắc Thành (nay là Bắc Kinh, Trung Quốc). Qua tìm hiểu thấy nhà họ Lũy có thuộc tính da, giày dép, hài hia nổi tiếng ở đất Hàng Châu, các vị trí xin vào học nghề.
Ban thờ Tiến sĩ Nguyễn Thời Trung và ba vị tổ nghề giày da tại gian hậu cung Đình tổ nghề giày da.
Tư vấn chất lượng thông minh và kiên trì, các vị trí đã được học theo cách thức làm việc. Sau khi hoàn thành công việc ngoại giao, các vị trí về nước và những sản phẩm giày dép, hài hia nhà vua.
Nhà vua hạ chiếu chỉ ban bổ sung chức vụ cho Bộ Quốc gia giám đốc; đồng thời hạ chỉ cho các phương tiện truyền dạy lại nghề nghiệp cho nhân dân. Ba vị khuyến khích và truyền dạy cho nhân dân công nghệ thuộc da, làm dép, hài hia.
Nhân dân làng Phong Lâm, Văn Lâm, Trúc Lâm của xã Hoàng Diệu là quê hương của các vị nên được truyền nghề cho những người đầu tiên.
Ba vị được nhà vua sắc phong ban cho danh hiệu: ban thờ ba vị sư tổ tự Đức Chính được phong “Bảo Hựu Linh Phù”, Nguyễn Quý Công tự Sĩ Bân phong là “Tích Khánh Linh Phù” và Phạm Quý Công tự Thuần Chính được phong “Diên Hựu Linh Phù”.
Đến nhà Nguyễn, vua Khải Định lại sắc phong là “Dực Bào Trung Hưng tôn thần”.
Hiện nay, 3 làng Phong Lâm, Trúc lâm, Văn Lâm đều có di tích các tổ chức nghề giày da nhằm mục đích ghi nhớ công lao của các bạn. Tuy nhiên, Đình tổ nghề giày da thuộc làng Văn Lâm là nơi thờ chung của các tổ sư.
Đình được xây dựng cách ngày nay 500 năm (thời Lê Trung Hưng) từ khi các vị trí sáng lập ra nghề. Sau kháng chiến chống Pháp đình hư hại. Khoảng 80 thập niên, đình đã được sửa lại một số hạng mục như chỉnh sửa nền, sân khấu, tường bao …
Hiện nay đình có chữ kiến trúc (J) gồm 5 gian đại bái và 3 gian hậu cung, kết cấu bởi vì kèo, hoành dui gian đại bái bằng gỗ tứ thiết, vì kèo theo kiểu chồng, móng xây bằng gạch chỉ . Gian chính giữa hậu cung có ban thờ tượng ba vị sư tổ.
Trải qua thời gian, nghề giày da của ba làng ngày càng phát triển, sau đó lan rộng sang cả làng Nghĩa Hy (cũng thuộc xã Hoàng Diệu).
Từ đó, đời này qua đời khác tiếp tục làm nghề, những người tích lũy kinh nghiệm kết hợp với sự khéo tay nên xuất hiện nhiều nghệ nhân tạo ra nhiều mẫu giày da đẹp, phù hợp với tâm và the use of a hiếu.
Hằng năm, lễ tổ nghề vào ngày 17 tháng 2 (âm lịch). Bốn làng tổ chức hương tại đình Tổ nghề để tưởng nhớ công lao của các tổ chức sáng tạo ra nghề giày da, giúp làm giàu cho quê hương.
Ngày nay, hệ thống truyền thông nối tiếp ông, dân xã Hoàng Diệu (huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương) đã và đang tiếp tục giữ và phát triển nghề làm giày, dép da. Mỗi năm, xã Hoàng Diệu bán ra thị trường hàng đôi giày, dép các loại, cung cấp cho thị trường nhiều tỉnh, thành trong cả nước và xuất khẩu.
Chuyên mục thực hiện theo Đề án hỗ trợ thông tin, tuyên truyền về Dân tộc – tôn giáo năm 2021